Ραντεβού διάσημων συγγραφέων στο Βερολίνο- Τα βιβλία γίνονται ασπίδα προστασίας ενάντια στην κρίση

Γράφει η Κική Τριανταφύλλη

Το πολιτικό περιεχόμενο και το κριτήριο της ποιοτικής λογοτεχνίας είναι τα χαρακτηριστικά στοιχεία του ετήσιου Διεθνούς Φεστιβάλ Λογοτεχνίας που πραγματοποιείται φέτος για δωδέκατη χρονιά στο Βερολίνο και κλείνει το Σάββατο 16 Σεπτεμβρίου

Ο κινέζος αντικαθεστωτικός συγγραφέας Λιάο Γιβού δεν έκανε μονάχα την εναρκτήρια ομιλία στο Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας του Βερολίνου. Εξόριστος εδώ και έναν χρόνο στη Γερμανία, έχοντας τιμηθεί πρόσφατα με το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών - μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές διακρίσεις της χώρας -, ήταν επίσης ο εμπνευστής μιας έκθεσης με τίτλο «Ορατές και αόρατες φυλακές» που παρουσιάζεται στο Βερολίνο παράλληλα με το Φεστιβάλ και η οποία περιλαμβάνει έργα δικά του καθώς και των Αϊ Ουέιουεϊ, Λιου Ξιά, Μενγκ Χουάνγκ και Τσέρινγκ Ντόρτζι...

 

 

Δεν είναι η πρώτη φορά που το περιεχόμενο του σχετικά νεαρού Φεστιβάλ είναι καθαρά πολιτικό. Ανέκαθεν το ilb, όπως εν συντομία συνηθίζεται να λέγεται το Διεθνές Φεστιβάλ Λογοτεχνίας του Βερολίνου (Internationales Literaturfestival Berlin), είχε σαφείς πολιτικές θέσεις. Συγκρίνοντάς το μάλιστα με την έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης, η γερμανική εφημερίδα «Die Zeit» το χαρακτήρισε «πιο αληθινό, πιο ωραίο» και εν τέλει «καλύτερο» αφού δεν περιλαμβάνει εμπορικές συμφωνίες.

Πράγματι είναι ένα Φεστιβάλ αφιερωμένο αποκλειστικά στην ποίηση και στις λογοτεχνίες του κόσμου, οι οποίες πρωταγωνιστούν σε όλες τις κύριες και παράλληλες εκδηλώσεις του. Και το μοναδικό κριτήριο με το οποίο ο διευθυντής Ούλριχ Σράιμπερ και οι σύμβουλοί του επιλέγουν τους συγγραφείς, οι οποίοι παρουσιάζονται κάθε χρόνο, είναι η ποιότητα του έργου τους. Μια ποιότητα που υπονοεί την άρρητη πλην όμως αυτονόητη δήλωση ότι η καλή λογοτεχνία έχει ευθύνη απέναντι στην ανθρωπότητα και πολιτική συνείδηση με την καλύτερη έννοια του όρου. Αυτή η ποιότητα δεν κρύβεται μόνο στις πολιτικές συζητήσεις που πραγματοποιούνται στα πλαίσια του Φεστιβάλ ή στους εναρκτήριους λόγους με ηθικό περιεχόμενο ομιλητών όπως ο Ααρον Απελφελντ, ο Ντέιβιντ Γκρόσμαν, ο Κάρλος Φουέντες και η γοητευτική ινδή ακτιβίστρια Αρουντάτι Ρόι, οι οποίοι είχαν ανοίξει στο παρελθόν το Φεστιβάλ, αλλά και σε κάθε ποίημα και σε κάθε λογοτεχνικό κείμενο το οποίο επιλέγεται να διαβαστεί και στο οποίο «κατοικεί» η πιθανότητα να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους.

«Οι γυναίκες είναι πιο πολιτισμένες από τους άνδρες, όχι μόνο γιατί διαβάζουν πολύ περισσότερα μυθιστορήματα απ' ό,τι οι άνδρες... Οι αναγνώστριες είναι η κορυφή του πολιτισμού γιατί μέσω της ανάγνωσης μαθαίνουν να βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια άλλων», υποστήριξε κατά την εναρκτήρια ομιλία της το 2008 η πολυβραβευμένη καναδή μυθιστοριογράφος Νάνσι Χιούστον.

Φέτος υπάρχει το πρόγραμμα «Η Ευρώπη σήμερα» όπου θα παρουσιαστούν κείμενα γραμμένα ειδικά για το Φεστιβάλ από 40 συγγραφείς διαφόρων γενεών από την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Με δοκίμια, ποίηση και πρόζα, ολόκληρη την ερχόμενη εβδομάδα θα εκφραστούν σκέψεις, προβληματισμοί και προσδοκίες για το ανήκειν, την πτώση των τειχών, τους μύθους της Ευρώπης, τις ελπίδες και τις απογοητεύσεις πολλών ετών, για τα ευρωπαϊκά σύνορα, τη σχέση πολιτικής και χρηματοπιστωτικών αγορών, αλλά και για το πώς βλέπουν την Ευρώπη σήμερα κάποιοι συγγραφείς από άλλες χώρες. Από την Ελλάδα ...θα ακουστεί μόνον ο Καβάφης. Είχαν προσκληθεί κάποιοι πεζογράφοι αλλά για προσωπικούς λόγους δεν θα μπορέσουν να παρευρεθούν.

Στο ilb έχουν εμφανιστεί μέχρι σήμερα εκατοντάδες συγγραφείς και ανάμεσά τους κορυφαία ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και της ποίησης. Νομπελίστες όπως ο Ιάπωνας Κενζαμπούρο Οε (βραβεύτηκε με το Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1994), η νοτιοαφρικανή ακτιβίστρια Ναντίν Γκόρντιμερ (Νομπέλ Λογοτεχνίας 1991), η Βρετανίδα Ντόρις Λέσινγκ (βραβεύτηκε το 2007) και ο Περουβιανός Μάριο Βάργκας Λιόσα, ένας από τους σημαντικότερους μυθιστοριογράφους και δοκιμιογράφους της Λατινικής Αμερικής (Νομπέλ Λογοτεχνίας 2010), αλλά και πολυβραβευμένοι ποιητές όπως ο Κορεάτης Κο Ουν (υποψήφιος για Νομπέλ το 2002 και το 2004) και η - μάλλον άγνωστη στη χώρα μας - Δανέζα Ινγκερ Κρίστενσεν, για την οποία η «Zeit» είχε αποφανθεί το 2003 πως «δύσκολα θα έβρισκε κανείς πιο αγαπητό και διάσημο ξενόγλωσσο ποιητή».

Στο Φεστιβάλ εξάλλου έχουν συμβεί αξέχαστα στιγμιότυπα, όπως τότε που η Τζέιν Μπίρκιν ψιθύρισε στίχους σε ανάμνηση του συντρόφου της Σερζ Γκενσμπούρ, η Σκωτσέζα Α. Λ. Κένεντι χλεύασε προκλητικά τον εαυτό της αυτοαποκαλούμενη «λεσβία εργολάβος κηδειών», ο Πορτογάλος Αντόνιο Λόμπο Αντούνες - ο οποίος έχει εκπροσωπήσει πολλές φορές τη χώρα του στη Σουηδική Ακαδημία ως υποψήφιος για το Νομπέλ Λογοτεχνίας - τραγούδησε ένα «μετα-αποικιακό χορικό της ενοχής», ο καναδός συγγραφέας του «Αγγλου ασθενούς» Μάικλ Οντάτζε απλά μουρμούριζε για ώρα ένα «χμμμμ» και ο Τσακ Πόλανιουκ είπε στους ακροατές του ότι «βρίσκει το κάπνισμα, κατά κάποιον τρόπο, πνευματικό».

Οι πιο συναρπαστικές στιγμές του ilb όμως είναι όταν συμβαίνει να παρουσιάζονται στο κοινό μελλοντικά αστέρια της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Στο παρελθόν έχουν εμφανιστεί νέοι συγγραφείς τότε, ακόμη άγνωστοι στο πλατύ κοινό, όπως ο Ιρλανδός Κόλουμ ΜακΚαν, ο Βόσνιος Αλεξάνταρ Χέμον, η Βρετανίδα με καταγωγή από το Μπανγκλαντές Μόνικα Αλι, η Πακιστανή Καμίλα Σάμσι, ο Αραβοϊσραηλινός Σαγιέντ Κασούα, οι Αμερικανοί Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, Τζόσουα Φέρις, Τζόναθαμ Λέθεμ, Φρανκ ΜακΚορτ και Νικόλ Κράους, ο Ιάπωνας Καζούο Ισιγκούρο, ο Αυστραλός Πίτερ Κάρεϊ και η Φινλανδή Σόφι Οξάνεν. Το Φεστιβάλ του Βερολίνου εξάλλου έχει την πολυτέλεια να προσκαλεί νέους και άγνωστους δημιουργούς από όλο τον κόσμο, κάτι που δεν μπορούν να κάνουν με ανάλογη ευκολία άλλα φεστιβάλ. 

 

Τα Νέα