Μαρία Λαϊνά: Το νόημα

[...]Αν πρέπει, αν πρέπει, όχι αν μπορούμε, αν πρέπει να πούμε κάτι γι’ αυτό, αν χρειάζεται να πούμε κάτι, είναι ότι [ο άνθρωπος]  ναρκισσεύεται ανεπιφύλακτα και, όχι μόνο, ναι, όχι μόνο, ναρκισσεύεται υπερτροφικά, ναρκισσεύεται ανυπόστατα, τουτέστιν περισσότερο απ’ όσο φυσιολογικά ναρκισσεύεται μια φυσιολογική ή διαταραγμένη μπαλενοφόρα φάλαινα, ένας γυπαετός, ένας πυγέρυθρος κερκοπίθηκος, ναρκισσεύεται μετά μανίας, μετά αυτιστικής μανίας, διεκδικεί λυσσαλέα την αυτιστική εντύπωση ότι θα δράξει την ευκαιρία να αρθεί κάπου ψηλότερα, ότι θα σκαρφαλώσει τη σκάλα του Ιακώβ και θ’ αποτελέσει αντικείμενο προσοχής εν αρχή, και θαυμασμού εντέλει.

   Αντί να γίνει ο άνθρωπος φυσιοδίφης, δασονόμος, βοτανολόγος ή εργάτης, απλός εργάτης στη διαχείριση υδάτων, αντί δηλαδή να κάνει κάτι ωφέλιμο δι’ εαυτόν και αλλήλους και να βοηθήσει τη ζωή στο αυθύπαρκτο και μη αυτονόητο νόημά της, να μάθει τη χλωρίδα και την πανίδα του πλανήτη και να βοηθήσει τον πλανήτη στο αυθύπαρκτο αλλά καθόλου αυτονόητο νόημά του, αντί να πάει να πάει με λίγα λόγια να ξεστραβωθεί σπουδάζοντας εντομολόγος φερ’ ειπείν, γιατί χάρη στα έντομα ζούμε, δεν το ‘ξερα κι εγώ, δεν ήξερα ότι δεν εξαρτιόμαστε πρωτίστως από τα ζώα και τα ψάρια και τα φυτά, δεν ήξερα ότι εξαρτιόμαστε πρωτίστως από τα έντομα, δεν ήξερα ότι χωρίς τα έντομα τα περισσότερα οικοσυστήματα θα κατέρρεαν, δεν ήξερα ότι αν εξαφανιστούν τα ζωύφια πάει περίπατο  και το αριστούργημα του πρώτου κεφαλαίου της Παλαιάς Διαθήκης...

  Αντί λοιπόν ο άνθρωπος να σπουδάσει πώς τα έντομα μεταλλάχτηκαν σε χερσαία αρθρόποδα, πάει να πει πώς προέκυψε εντέλει ο ίδιος ίδιος ή άλλος ίδιος κι απαράλλαχτος,ναι, αυτό πάει να πει, εκείνος πάει και σπουδάζει επιστήμες του πνεύματος, πάει και σπουδάζει ανθρωπιστικές επιστήμες, πάει και σπουδάζει τον εαυτό του μ’ άλλα λόγια, ναι, δεν πάει να σπουδάσει κάτι εκτός της ανθρωπότητας, πάει και σπουδάζει την ανθρωπότητα από την άποψη της ανθρωπότητας, δεν του αρκεί η ύπαρξη της ανθρωπότητας που φτάνει και περισσεύει, χρειάζεται και το σχολιασμό της ανθρωπότητας για την ανθρωπότητα, την κρίση της ανθρωπότητας για την ανθρωπότητα, την ανάλυση, την εκτεταμένη ανάλυση της ανθρωπότητας από την ανθρωπότητα, την επαγωγή και την απαγωγή της ανθρωπότητας από την ανθρωπότητα, την εξαγωγή συμπερασμάτων από την ανθρωπότητα για την ανθρωπότητα, ναι, ο άνθρωπος δεν πρόκειται να αποστεί του εαυτού του, όχι, δεν πρόκειται να αυτομολήσει, να ξεκολλήσει από τον εαυτό του, να απομακρυνθεί, να αποχωριστεί τον εαυτό του, να μπει κάπου εκτός εαυτού, να βγει και να βολτάρει εκτός εαυτού, όχι, ο άνθρωπος πιστεύει ότι μπορεί ν’ αγαπηθεί από τον εαυτό του, ναι, δεν πιστεύει στον έρωτα, όχι. [...]

ΣΧΟΛΙΟ

  Ο πλήρης τίτλος του έργου της Μαρίας Λαϊνά είναι ΤΟ ΝΟΗΜΑ –Κωμωδία ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ. Ενδέχεται ο τίτλος να είναι ειρωνικός απέναντι στο νόημα της ζωής. Σύμφωνα με τη συγγραφέα σίγουρα αμφισβητείται το νόημα ή αυτό μπορεί να μην υπάρχει καθόλου.

   Το κείμενό της είναι ένας χειμαρρώδης μονόλογος (συγγενές με αυτόν του Λάκυ στο Περιμένοντας τον Γκοντό αλλά σίγουρα πιο κατανοητός) όπου σχολιάζει καυστικά τον άνθρωπο και την εξέλιξή του, ξεχωρίζοντας σταθμούς μεταξύ άλλων όπως η τέχνη ή η ψυχανάλυση. Πρόκειται για ένα ευφυές βιβλίο που επιτίθεται. Η επίθεση όμως αυτή, μπορεί και να φτάνει σε αδιέξοδο. Είναι ένα βιβλίο που πολλοί θα το χαρακτηρίσουν ως ένα βιβλίο που καταθέτει αλήθειες. Αυτές είναι οι απόψεις της συγγραφέως που μαζί τους φτάνει σε ένα συμπέρασμα. Και είναι τόσος ο πάταγος της αλήθειας που μόνο σιωπή αφήνει. Κι έπειτα; Έπειτα από τόση αλήθεια, τι; Είναι πιθανό ότι δεν απομένει πια καθόλου χώρος για κανένα νόημα ή για κάποια πίστη στον άνθρωπο. 

    Τι εννοούμε όμως όταν λέμε αλήθεια. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Λένε πως η αλήθεια πονάει. Ο οποιοσδήποτε θάνατος (ακόμη και οι μικροί θάνατοι που εμπεριέχονται στη ζωή) είναι μια αλήθεια. Όμως γιατί ξεχνάμε πάντα ότι και η ζωή η ίδια είναι αλήθεια. Για ποιο λόγο δίνουμε περισσότερη σημασία στην αλήθεια του «θανάτου» και όχι της «ζωής»; Για τους ανθρώπους το αρνητικό πρόσημο έχει μεγαλύτερη βαρύτητα, έτσι που βαραίνει και την οπτική τους για τη ζωή.

  Ας δούμε ένα συχνό παράδειγμα στη ζωή. Ένας άνθρωπος κάνει μια πράξη σωτήρια για κάποιον (δεν χρησιμοποιώ το επίθετο «καλή»). Έχει συμβεί, είναι υπαρκτή και είναι μια αλήθεια. Οι περισσότεροι θα σκαλίσουν αυτό το γεγονός, θα ψάξουν τα κίνητρα και τις προθέσεις αυτού που έπραξε σωτήρια. Το αποτέλεσμα των ερευνών θα είναι ότι ο «σωτήρας», είχε στο μυαλό του τον εαυτό του γι’ αυτό έπραξε όπως έπραξε. Το έκανε μόνο για τον εαυτό του. Το συμπέρασμα που βγαίνει από εδώ είναι ότι ο άνθρωπος κάνει κάτι μόνο αν έχει ο ίδιος να κερδίσει κάτι. Την τελευταία πρόταση τη συναντούμε και στο έργο της συγγραφέως μέσα σε άλλα συμφραζόμενα. Επομένως, την αλήθεια ότι έγινε μια σωτήρια πράξη, τη δηλητηριάζουμε με  μια πεποίθηση και την καθιστούμε ψέμμα, αντικαθιστώντας την με μια νέα αλήθεια, η οποία είναι απόλυτη, είναι μια νεκρή αλήθεια, διότι δεν έχει εξέλιξη. Είναι ένα συμπέρασμα που δεν αλλάζει, γιατί έχει το χαρακτήρα ενός τέλματος αφού αναφέρεται στη αφετηρία του ανθρώπου, δηλαδή στη φύση του. Ίσως η αλήθεια αυτή να είναι υποκειμενική.

   Έστω όμως ότι τη δεχόμαστε ως αντικειμενική. Στο παράδειγμά μας, ακόμη κι αν ο "σωτήρας" δρα έτσι  για την προσωπική του ευχαρίστηση, θεωρείται και πάλι εγωιστής; Κι αν ναι, ο εγωισμός σ΄αυτήν την περίπτωση είναι κακός; 

    Μήπως είναι αλλού το πρόβλημα κι όχι στον άνθρωπο; Ένας άνθρωπος μπορεί να είναι τα πάντα. Μήπως το πρόβλημα είναι κάτι που και η ίδια συγγραφέας το καταδεικνύει: η ε ρ μ η ν ε ί α που δίνουμε στα πράγματα; Είναι η ερμηνεία που καθιστά κάτι αληθές ή ψευδές και μας οδηγεί σε συμπεράσματα;

  Το βιβλίο αυτό είναι ένα βιβλίο που οπωσδήποτε ωθεί κάποιον στη σκέψη και στην εγρήγορση. Κάποιοι για να συμφωνήσουν κι άλλοι για να διαφωνήσουν μαζί του, θα ταξιδέψουν με τη συγγραφέα σε ενδιαφέροντα μονοπάτια. 

                                                                               Ε.Ν.

Πηγή: Η ζωή, ο θάνατος και αναμεσίς η τέχνη