Μάκης Καραγιάννης: Η κρίση και οι λέξεις

Η σημερινή κρίση μοιάζει με οδοστρωτήρα που δεν αφήνει τίποτε όρθιο. Σαρώνει οικονομίες, αντιλήψεις, συναισθήματα και ανθρώπους. Ο Έλληνας ταπεινωμένος προσπαθεί να καταλάβει τι του συμβαίνει, αλλά βρίσκεται σε μια ιδεολογική και ψυχική σύγχυση...

Η οργή και ο θυμός εναλλάσσονται με τις φλύαρες απεραντολογίες που συγκρούονται καθημερινά στις εφημερίδες, τη μπλογκόσφαιρα και τα τηλεπαράθυρα. Μέσα από τον θόρυβο αναδεικνύονται οι δυο κύριες και σκληρά αντιμαχόμενες σχολές σκέψης που αποκρυσταλλώνονται στο δίπολο μνημόνιο – αντιμνημόνιο και εκφράζουν τις δυο όψεις της ελληνικής ψυχής που παραμένει αμφίθυμη.

Κυρίαρχη, πιο θορυβώδης, η αντιμνημονιακή μας απειλεί με την «αλήθεια» της. Η φαρέτρα της περιλαμβάνει επιχειρήματα, αλλά και γιαούρτια ή μάρμαρα για τους αντιφρονούντες. Η επιχειρηματολογία της υποδεικνύει με έμφαση τη διεθνή πλευρά. Επιμένει ότι για όλα φταίνε οι ξένοι. Η παγκοσμιοποίηση και η κυριαρχία των αγορών. Το αυστηρό γερμανικό πρόσωπο της Μέρκελ με τον τιμωρητικό λόγο και την προτεσταντική ηθική.

Η μνημονιακή, περισσότερο ντροπαλή και φοβισμένη, επιμένει στην πιστή τήρηση των μέτρων που θα μας οδηγήσουν πάλι στην ανάπτυξη. Τονίζει τη διαφθορά και τις διαρθρωτικές αλλαγές. Παραβλέπει ότι οι αλλαγές εκσφενδονίζονται επί δικαίων και αδίκων. Όμως η κρίση αγγίζει πια το κόκαλο. Πληθαίνουν οι τραγωδίες και οι κατασχέσεις των σπιτιών. Οι άνεργοι μετρώνται με εκατομμύρια. Και θυμηθήκαμε πάλι πως «η τέχνη του να βγάζεις χρήματα είναι κι αυτή μία πολεμική ιδιότης». (Ελύτης- Μαρία Νεφέλη)

Ο κόσμος είναι πιο πολύπλοκος για να χωρέσει στις δυο καθαρές αυτές μορφές σκέψης. Η κρίση είναι πολύ βαθιά και αναδεικνύει κάποια μόνιμα χαρακτηριστικά και ροπές του ελληνικού βίου. Ασφαλώς έχει τις διεθνείς πλευρές της και οι οριζόντιες περικοπές είναι άδικες. Το γεγονός όμως ότι επέλεξε πανηγυρικά για να χτυπήσει πρώτη την Ελλάδα, είναι γιατί προϋπήρχαν υποκείμενα νοσήματα και χρόνιες διαρθρωτικές αγκυλώσεις. Κάτω από την επιφάνεια προβάλλει μεγαλοπρεπώς η ελληνική ιδιαιτερότητα για την οποία έχουν μιλήσει μεγάλοι έλληνες στοχαστές όπως ο Κώστας Αξελός, ο Παναγιώτης Κονδύλης, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Στέλιος ο Ράμφος κ. ά. Προβάλλει η χρεοκοπία των μυαλών και των συνειδήσεων. Η Ελλάδα της παρακμής. Η βαθιά θεσμική υπανάπτυξη σε σχέση με τη Δύση.

Πίσω από τη ψευδεπίγραφη βιτρίνα των ευρωπαϊκών θεσμών, αιώνες τώρα, διανυκτερεύει η βαλκανική νοοτροπία και ένας νόθος αστισμός. Το πολύπαθο ζεύγος κράτος-πολίτης δεν συγκροτήθηκε ποτέ σε υγιείς βάσεις. Αντί της ευθύνης του ατόμου, πάνω στην οποία στηρίχτηκε η νεωτερικότητα, έχουμε ακόμη κινούμενες κομματικές αγέλες. Δεν θεμελιώθηκε ποτέ το κράτος ως εκφραστής και εγγυητής του δημόσιου συμφέροντος. Ήταν ένα άθροισμα ατομικών επιδιώξεων που έφερνε τη σφραγίδα του εκάστοτε νικητή και η πολιτική ήταν ένα γιουρούσι για την κατάληψη του κρατικού ταμείου που ικανοποιούσε όλα τα βίτσια και τις ανάγκες με τα δανεικά των ευρωπαίων. Αμέριμνοι νομίζαμε ότι οι κρουνοί των δανείων και των επιδοτήσεων θα έτρεχαν νυν κα αεί, για να καταναλώνουμε περισσότερα από όσα μπορούσαμε να παράγουμε. Και τώρα αγουροξυπνημένοι προσπαθ0ύμε να βάλουμε σε τάξη το χάος. Κρίση είναι η στιγμή κατά την οποία διαπιστώνουμε ότι οι λέξεις που ξέρουμε ως τώρα δεν εφαρμόζουν πάνω στα πράγματα. Γι’ αυτό και η πιο κρίσιμη απ’ όλες τις μάχες είναι εκείνη των λέξεων. Είναι ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τον κόσμο. Ο λαϊκισμός πχ. που κλίνει σε όλες τις πτώσεις τη λέξη «δικαιώματα» αλλά αγνοεί τη «λέξη» ευθύνη, είναι η αφήγηση που δίνει την «ψευδή συνείδηση» και ρίχνει σε λήθαργο μια ολόκληρη χώρα. Το παραμύθι που χαϊδεύει έναν ανώριμο και συναισθηματικά καθηλωμένο στην παιδική ηλικία έλληνα, για τον οποίο φταίνε πάντα οι άλλοι. Θεωρεί ότι με πατριωτικές εξάρσεις και ελληνοκεντρικές πομφόλυγες θα αντιμετωπίσουμε την κρίση. Όμως, σ’ αυτή την δύσκολη εποχή, που η κοινωνία μοιάζει να διαλύεται θα πρέπει να αποκρούσουμε όσα μέτρα είναι άδικα και ταυτόχρονα να αναστοχαστούμε. Να δούμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη και να τον αλλάξουμε.

Το μυθιστόρημά μου «Το όνειρο του Οδυσσέα», που κυκλοφόρησε πρόσφατα, εκφράζει έναν παράλληλο στοχασμό για το ίδιο θέμα -όχι δοκιμιακό αλλά μυθιστορηματικό. Προσπαθεί να περιγράψει την ηθική χρεοκοπία της μεταπολίτευσης. Τη γενιά δηλαδή που ξεκίνησε κάποτε με την ωραία ματαιοδοξία να αλλάξει τον κόσμο, αλλά διαλύθηκε σε μια μπελ επόκ της κατανάλωσης. Που αναζήτησε με πάθος το όνειρο του εύκολου χρήματος, τη γκλαμουριά και τη χλιδάτη ζωή, ξεχνώντας την ηθική και την κοινωνική της συνείδηση. Μετά από μια μεγάλη περίοδο πλήξης, η κρίση κάνει τις αξίες και τις λέξεις πιο ανάγλυφες. Τα τελευταία χρόνια το μυθιστόρημα είχε στρέψει την προσοχή του στο άτομο και τον μικρόκοσμο της καθημερινότητας. Νομίζω όμως ότι ήρθε η στιγμή που πρέπει να ξαναθυμηθεί την παλιά τέχνη του Μπαλζάκ που έχει ξεχάσει. Γιατί το μυθιστόρημα ήταν πάντα η μεγάλη τέχνη για τον στοχασμό πάνω στον άνθρωπο και την κοινωνία.



Info:
Ο Μάκης Καραγιάννης γεννήθηκε το 1958. Σπούδασε μαθηματικά και ζει στη Θεσσαλονίκη. Είναι συνεκδότης του περιοδικού Παρέμβαση και συμμετείχε στη διεύθυνσή του (1988-1993). Έχει εκδώσει τη μελέτη Η αισθητική της ιθαγένειας (Παρέμβαση 2001), τη συλλογή διηγημάτων Ο Καθρέφτης και το Πρίσμα (Νεφέλη 2007), το μυθιστόρημα Το όνειρο του Οδυσσέα (Μεταίχμιο 2011) και ασκεί συστηματικά κριτική βιβλίου από τις στήλες της εφημερίδας Η Αυγή.





Πηγή: http://www.culturenow.gr/literature-articles/Μάκης_Καραγιάννης:_Η_κρίση_και_οι_λέξεις.html