Γράψε μια ιστορία στο Twitter

Ο διαγωνισμός μυθοπλασίας του γνωστού μέσου κοινωνικής δικτύωσης θέτει νέες εκφραστικές προκλήσεις στη λογοτεχνία

Σύμφωνα με έναν λογοτεχνικό θρύλο, ο Έρνεστ Χέμινγκουεϊ έβαλε κάποτε στοίχημα ότι μπορούσε να γράψει μια ιστορία με λιγότερες από 10 λέξεις. Το κέρδισε με μια ιστορία με σασπένς, δραματική ένταση και… μόνο έξι λέξεις: «For sale: Baby shoes, never worn» (Πωλούνται: Παπούτσια μπεμπέ, αφόρετα).

Σύνολο, στα αγγλικά, 27 χαρακτήρες, πολλοί λιγότεροι από ένα tweet, που συγκριτικά δίνει στους λάτρεις της μικρής, μικρότατης φόρμας 140 χαρακτήρες για να πουν μια ιστορία, όπως οι ιστορίες που θα αφηγηθούν όσοι συμμετάσχουν στο πενταήμερο online λογοτεχνικό φεστιβάλ μυθοπλασίας που διοργανώνει το Twitter στα τέλη Νοεμβρίου...

 

«Το Twitter είναι ένας τόπος όπου αφηγούμαστε ιστορίες. Συχνά αφορούν την ειδησεογραφία, την πολιτική, τα σπορ ή τη μουσική, αλλά, όπως προκύπτει, το Twitter είναι κατάλληλος τόπος και για την αφήγηση φανταστικών ιστοριών. Όπως υποστήριξε ένας καθηγητής από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, «η αποστολή μηνυμάτων tweet μπορεί να θεωρηθεί μια νέα λογοτεχνική πρακτική». Θέλουμε να το γιορτάσουμε!». Με αυτά τα λόγια η ομάδα του Twitter ανακοινώνει την έναρξη του Twitter Fiction Festival (#twitterfiction), ενός δημιουργικού πειράματος μυθοπλαστικής αφήγησης με τη συμμετοχή συγγραφέων από όλον τον κόσμο.

«Το Twitter έχει φιλοξενήσει ήδη σπουδαία λογοτεχνικά πειράματα, όπως το "Black Box" της Τζένιφερ Ίγκαν, το "Small Fates" του Τέτζου Κόουλ ή το @mayoremanuel του Νταν Σίνκερ. Τώρα θέλουμε να προχωρήσουμε περισσότερο» δηλώνει η ομάδα του Twitter.

Αν το ζητούμενο είναι απλώς η συντομία, η περιεκτική, λακωνική έκφραση μέσα σε 140 λέξεις, τότε το μέσο δεν πρωτοτυπεί. Το 2007, όταν το Twitter ήταν βρέφος ακόμη (ιδρύθηκε το 2006) η βρετανική εφημερίδα Guardian είχε ζητήσει από καταξιωμένους λογοτέχνες να μιμηθούν το παράδειγμα του Χέμινγκουεϊ γράφοντας ιστορίες των έξι λέξεων. Ο Τζον Μπάνβιλ, ο Ντέιβιντ Λοτζ, ο Τζέφρι Ευγενίδης, η Α. Σ. Μπάιατ, ο Ίαν Ράνκιν, η πρόσφατα δις βραβευμένη με το Μπούκερ Χίλαρι Μαντέλ και άλλοι σύγχρονοι συγγραφείς, συνολικά 35 λογοτέχνες, ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση. Στην καλύτερη περίπτωση, όπως αυτή του Ντέιβιντ Λοτζ («Μήλο;» «Όχι.» «Δοκίμασε!» «ΑΔΑΜ;» Θεέ μου!) επικρατεί το πνευματώδες χιούμορ. Στη χειρότερη περίπτωση το εγχείρημα καταλήγει μια πλαδαρή, ακατανόητη λεκτική εκφορά.

Έναν αντίστοιχο πειραματισμό με τη μικροφόρμα του tweet επιχείρησαν πρόσφατα στην Ελλάδα και οι συντελεστές του e-book Tweet_Stories - Λογοτεχνία σε 140 χαρακτήρες (Openbook.gr, 2012), που είναι μια ψηφιακή έκδοση της ανοικτής βιβλιοθήκης Openbook. «Μπορεί η λογοτεχνία να λειτουργήσει στο ασφυκτικό πλαίσιο της πολύ μικρής φόρμας των κοινωνικών δικτύων;» ήταν το ερώτημα το οποίο τέθηκε σε χρήστες του διαδικτύου εξήγησε στο «Βήμα» ο κρητικός συγγραφέας και καθηγητής Πληροφορικής Γιάννης Φαρσάρης, που επιμελήθηκε τον τόμο.

«Ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση πολλοί καταξιωμένοι έλληνες συγγραφείς, όπως ο Ευγένιος Τριβιζάς, ο Μάνος Κοντολέων, η Έρση Σωτηροπούλου, ο Νίκος Δήμου, η Ελένη Γκίκα, ο Σάκης Σερέφας, ο Χριστόφορος Κάσδαγλης και δεκάδες άλλοι, που κατάφεραν και στρίμωξαν την έμπνευση, την πλοκή και τους διαλόγους των ιστοριών τους μέσα στο στενό όριο των αναρτήσεων στο Twitter», μας διευκρίνισε.

Συγκεντρώθηκαν περισσότερες από 600 πρωτότυπες μικροϊστορίες, έκτασης έως 140 χαρακτήρων. Διαβάζοντας τις 371 που επελέγησαν για να εκδοθούν σε ένα e-book με ελεύθερη διανομή καταλαβαίνει κανείς πόσο δύσκολο είναι να γράψεις μια ιστορία σε tweet. Οι περισσότερες διατυπώσεις καταλήγουν αφορισμοί, άλλοι βαρύγδουποι και άλλοι πνευματώδεις, ή ολισθαίνουν στη συναισθηματολογία γυμνασιακού λευκώματος, στη συνθηματολογική καταγγελία ή στην ελλειπτικά στρεβλή έκφραση της αγγελίας.

Υπάρχουν όμως και δείγματα ότι το εγχείρημα μπορεί να ευοδωθεί, όπως, για παράδειγμα, τα ακόλουθα: «Πάντα να κουβαλάς ζωντανά μαζί σου για να φας. Δε σαπίζουν. Σημασία πια έχει μόνο η επιβίωση. Ο δρόμος. Το ταξίδι. "Αγόρι; Γιε μου; Έλα δω".» (# 006: Κυριάκος Αθανασιάδης). «Έρχεται στην ώρα του. Φορά τα καθημερινά του, βγάζω το καλό σερβίτσιο. Θυμάμαι λάθος πρόσωπο, φαίνεται. Το όνομα όμως ίδιο. Δεν φεύγει ποτέ.» (# 008: Δημήτρης Αθηνάκης). «"Σας παρακαλώ κυρία, έχω τρεις μέρες να φάω". Δεν γύρισε να τον κοιτάξει. Δεν μπορούσε να κοιτάξει ξανά στα μάτια τον κύριο Προϊστάμενο.» (034: Αλέξανδρος Βλαζάκης). «Κοίταξε τη Λέξη. Αν ερχόταν η Κρατική Υπηρεσία για έλεγχο; Η Λέξη και εκείνος, ένα νέο περιβάλλον. Τη διάβασε πάλι, έτοιμος για όλα!» (# 078: Μητσάκος Ζαφ). «Του άρεσαν οι άντρες. Η μάνα δεν του μιλούσε, μα στις γιορτές έστελνε γραβάτες. Μετά την κηδεία παραιτήθηκε. Τώρα πουλάει βιβλία σε παζάρια.» (# 332: Αννίτα Χατζίκου).

Ο υπαινικτικός, κοφτός, λακωνικός τρόπος των tweets, το υπαινικτικό και πνευματώδες του ύφους τους ενέπνευσαν και το «Twitterature: The World's Greatest Books in Twenty Tweets or Less» (Viking/Penguin 2009) των Αλεξάντερ Έισιμαν και ΄Εμετ Ρένσιν. Οι δευτεροετείς, τότε, φοιτητές του Πανεπιστημίου του Σικάγο συνόψισαν 80 γνωστά κείμενα, από την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» του Ομήρου ως τον «Άμλετ» του Σαίξπηρ, την «Άννα Καρένινα» του Τολστόι, τις «Μεγάλες προσδοκίες» του Ντίκενς και τον «Χάρι Πότερ» της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ σε 20 tweets το καθένα. Κάποιοι χαρακτήρισαν το αποτέλεσμα βεβήλωση αριστουργημάτων της λογοτεχνίας. Άλλοι το βρήκαν ξεκαρδιστικό. Ο «Ξένος» του Αλμπέρ Καμί κατέληξε κάπως έτσι: «Η μητέρα νεκρή. Άγνωστο σήμερα ή χθες./ Στην κηδεία. Βαριέμαι. Ο κόσμος δείχνει θλιμμένος. Ετούτος ο γέρος "κανόνιζε" τη μαμά!/ Η κηδεία δεν έλεγε να τελειώσει. Μπάνισα μια γυναίκα στην επιστροφή. Θα τη δω αύριο, ίσως μου κάτσει. /… ».

Το βιβλίο των δύο νεαρών εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Penguin, που δεν είναι μόνο ο εκδοτικός οίκος με τη διασημότερη σειρά νεότερης κλασικής λογοτεχνίας αλλά δείχνει και μεγάλο ενδιαφέρον για τα λογοτεχνικά πειράματα στο διαδίκτυο. Το 2007 είχε πραγματοποιήσει το πρόγραμμα συμμετοχικής λογοτεχνίας «Million Penguins», ένα πείραµα συγγραφής μυθιστορήματος από κοινού, εµπνευσµένο από τη λογική της Wikipedia, στο οποίο συνεργάστηκαν 1.500 άτοµα.

Η συμμετοχικότητα, και όχι μόνο η συμπύκνωση στον περιορισμένο χώρο των 140 χαρακτήρων, φαίνεται να αποτελεί ζητούμενο των διοργανωτών του διαγωνισμού Twitter Fiction Festival. Ζητούν λοιπόν από όσους επιθυμούν να συμμετάσχουν στον διαγωνισμό να διευκρινίσουν στην αίτησή τους: «Πώς θα χρησιμοποιήσετε την πραγματικού χρόνου παγκόσμια πλατφόρμα μας και το περιεχόμενο που προσφέρει -μικροϊστορίες σε Tweets, Twitter chat, live-tweeting-, όπου οποιοσδήποτε μπορεί να συνεισφέρει στην ιστορία σας οποιαδήποτε στιγμή ή, ακόμη καλύτερα, πώς σκοπεύετε να δημιουργήσετε σε αυτήν την πλατφόρμα νέο περιεχόμενο;».

Οπωσδήποτε αναμένουμε ότι μια από τις συνηθέστερες πρακτικές στα μηνύματα tweet, η αποστολή μιας URL (της διεύθυνσης ενός πόρου στον παγκόσμιο ιστό), θα χρησιμοποιηθεί και στη διάρκεια του διαγωνισμού. Το πείραμα θα επεκταθεί συνεπώς και προς την κατεύθυνση της «υπερλογοτεχνίας», δηλαδή των διαδραστικών κειμένων που ενσωματώνουν και κάνουν εκτεταμένη χρήση των υπερσυνδέσμων, διανθίζοντας τον γραπτό λόγο με άλλα κείμενα, εικόνα, ήχο, χάρτες κτλ. και καταλύοντας τη γραμμική ανάγνωση.

Συντομία και αποσπασματικότητα, συνθηματική γλώσσα, πολυφωνία και θεματική ποικιλία, είναι τα χαρακτηριστικά του Twitter, το οποίο ο αμερικανός πεζογράφος Τζόναθαν Φράνζεν, χαρακτήρισε σε πρόσφατη συνέντευξή του «ανείπωτα εκνευριστικό». Σχολίασε ότι το Twitter είναι ένα ανεύθυνο μέσο, χώρος όχι για σοβαρούς αναγνώστες και συγγραφείς αλλά για όσους αγαπούν να φλυαρούν άσκοπα για το άτομό τους και πρόσθεσε: «Το Twitter αντιπροσωπεύει όλα όσα απεχθάνομαι. Είναι δύσκολο να παραθέσεις γεγονότα ή να δομήσεις ένα επιχείρημα σε 140 χαρακτήρες… Είναι σαν να γράφεις ένα μυθιστόρημα χωρίς το γράμμα Π…».

Έχοντας σπουδάσει φιλολογία, ο Φράνζεν γνωρίζει βέβαια ότι τέτοιοι εκφραστικοί περιορισμοί, σχετικοί με την έκταση μιας πρότασης ή με τον αριθμό ή το είδος των γραμμάτων που θα χρησιμοποιηθούν σε ένα κείμενο δεν αποτελούν εφεύρεση του Twitter. Το πρωτοποριακό γαλλικό Εργαστήριο Δυνητικής Λογοτεχνίας OuLiPo των Ρεϊμόν Κενό, Φρανσουά Λε Λιονέ, Ζορζ Περέκ κ.ά. ασκεί την πειραματική λογοτεχνία από το 1960 θέτοντας διάφορους μορφολογικούς περιορισμούς στη λογοτεχνική σύνθεση και συνδυάζοντας τη γραφή με τη ζωγραφική και τα μαθηματικά. Γράφτηκαν κείμενα αποκλειστικά με λέξεις που αρχίζουν και τελειώνουν με το ίδιο γράμμα ή συνθέσεις από τις οποίες λείπει εντελώς ένα γράμμα, όπως το μυθιστόρημα «La disparition» (1969, H εξαφάνιση) του Ζορζ Περέκ, όπου απουσιάζει εντελώς το e, το πιο συνηθισμένο γράμμα στη γαλλική γλώσσα.

Το θέμα είναι ότι, παρά το ενδιαφέρον τους, αυτοί οι πειραματισμοί συνήθως δεν καταφέρνουν να έχουν ευρεία αποδοχή, να υπερβούν τα στενά όρια της ομάδας που τους εμπνεύστηκε και να έχουν διάρκεια. Με το Twitter θα δούμε αν στην εποχή του διαδικτύου η πειραματική λογοτεχνία μπορεί να έχει ευρύτερη αναγνώριση ή αν οι παραδοσιακές μορφές αφήγησης αποδεικνύονται ισχυρότερες των τεχνολογικών προκλήσεων.

Η σπουδαία νέα παράμετρος που εισάγει το Διαδίκτυο και το Twitter είναι ο χρόνος: Παρακολουθούμε ένα κείμενο εν τη γενέσει του. Η χρονική απόσταση των tweets, η πύκνωσή ή η αραίωσή τους στον χρόνο αποτελεί στοιχείο ύφους. Παράλληλα, η κατανάλωση του κειμένου σε πραγματικό χρόνο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το νόημα και την ερμηνεία του. Όλα αυτά είναι εντελώς νέα δεδομένα, και συναρπαστικά. Παραδοσιακά μέσα, όπως το αμερικανικό περιοδικό «New Yorker», υποστηρίζουν θερμά το φεστιβάλ ενώ η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης έχει προγραμματίσει μεγάλη σχετική ανοιχτή συζήτηση.

Όσοι ενδιαφέρονται να υποβάλουν συμμετοχή στο Twitter Fiction Festival μπορούν να συμπληρώσουν τη σχετική αίτηση ως τις 15 Νοεμβρίου. Οι επιλεγμένοι συγγραφείς θα ανακοινωθούν στις 19 Νοεμβρίου. Ο διαγωνισμός θα πραγματοποιηθεί online από τις 28 Νοεμβρίου ως τις 2 Δεκεμβρίου.

 

Το Βήμα