Ερρίκος Ίψεν- Τι άλλο, Έντα Γκάμπλερ

Ίψεν Ερρίκος, Έντα Γκάμπλερ, μτφρ. Γ. Ν. Πολίτης, Δωδώνη, Αθήνα, 1977.

 Το ίδιο σαλόνι στου Τέσμαν, όπως και στην πρώτη πράξη, μόνο που λείπει τώρα το πιάνο και στη θέση του βρίσκεται ένα κομψό γραφειάκι με ράφια για βιβλία. Κοντά στον καναπέ αριστερά έχει μπει ένα τραπεζάκι. Τα περισσότερα μπουκέτα έχουν φύγει. Της Κυρίας Έλβστετ το μπουκέτο βρίσκεται πάνω στο μεγάλο μεσανό τραπέζι. Είναι απόγεμα.

   Η Έντα Γκάμπλερ που φορεί απογευματινή τουαλέτα, είναι μόνη της μες στο σαλόνι. Στέκεται κοντά στην ανοιχτή μπαλκονόπορτα και γεμίζει ένα ρεβόλβερ. Το ταίρι του είναι μέσα σε μιαν ανοιχτή κασετίνα πιστολιών, ακουμπισμένη πάνω στο γραφείο...

 

ΕΝΤΑ, κοιτάζει κάτω στον κήπο και φωνάζει: Και πάλι καλημέρα σας, κύριε πάρεδρε!

ΜΠΡΑΚ, ακούγεται από κάποιαν απόσταση κάτω: Παρομοίως, κυρία Τέσμαν.

ΕΝΤΑ, σηκώνει το πιστόλι και σημαδεύει: Τώρα θα τραβήξω απάνω σας, κύριε πάρεδρε.

ΜΠΡΑΚ, φωνάζει από κάτω: Όχι, όχι! Μη σημαδεύετε ίσια πάνω μου!

ΕΝΤΑ: Αυτά παθαίνει όποιος παίρνει λοξούς δρόμους. (Πυροβολεί.)

ΜΠΡΑΚ, κοντύτερα: Μα είσαστε με τα καλά σας;

ΕΝΤΑ: Πω, πω... μήπως σας πέτυχα;

ΜΠΡΑΚ, από έξω ακόμα: Δεν αφήνετε τις ανοησίες!

ΕΝΤΑ: Περάστε λοιπόν μέσα, κύριε πάρεδρε!

(Ο Μπρακ μπαίνει από την μπαλκονόπορτα. Φορεί βραδινό κοστούμι και κρατά στο μπράτσο ελαφρό πανωφόρι.)

ΜΠΡΑΚ: Να πάρ’ η οργή, δε βαρεθήκατε ακόμη αυτό το σπορ; Τι σημαδεύετε αλήθεια;

ΕΝΤΑ: Να, κάθομαι δω και ρίχνω στον αέρα... στο γαλανόν ουρανό.

ΜΠΡΑΚ, της παίρνει με το καλό το πιστόλι, από το χέρι: [...] Για σήμερα φτάνει πια το άγριο παιχνίδι.

ΠΟΡΤΡΕΤΟ

 Η κλασική Έντα Γκάμπλερ είναι μια από τις πιο πολυσύνθετες προσωπικότητες της δυτικής δραματουργίας. Κανένας άλλος τίτλος δε θα ταίριαζε καλύτερα στο έργο αυτό του Ερρίκου Ίψεν, από το ίδιο το όνομα της πρωταγωνίστριάς του. Παρόλο που είναι κυρίαρχη μέσα στο έργο, στέκει αδύνατο να αποκρυπτογραφήσει κανείς στο σύνολό της την Έντα Γκάμπλερ.

  Πολύ σημαντικό ρόλο σ’ αυτό το έργο κατέχουν τα θέματα εξουσίας, φύλου και κοινωνικής θέσης. Η Έντα Γκάμπλερ υπήρξε κόρη στρατηγού. Στο παρελθόν, συνήθιζε ντυμένη στα μαύρα να κάνει ιππασία με τον πατέρα της. Στο παρόν του έργου παρουσιάζεται σαν ένας χαρακτήρας που προκαλεί το δέος στους άλλους. Δεν μπορεί κανείς παρά να τη σεβαστεί ή να τη φοβηθεί. Αυτό συμβαίνει και λόγω της ιδιαίτερης ιδιοσυγκρασίας της αλλά και λόγω της αυταρχικότητάς της.

 Τα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά της είναι ότι αγαπά τα πιστόλια και την «ομορφιά», ενώ μισεί καθετί που δεν χαρακτηρίζεται από την ομορφιά με την έννοια που η ίδια την εννοεί.

  Ίσως η έννοια της ομορφιάς για την ίδια να είναι η ελευθερία από τα ανθρώπινα δεσμά. Η ίδια η ελευθερία από τον άνθρωπο. Θεωρεί το θάνατο και τις ασθένειες «σιχαμερά» πράγματα και τον έρωτα και την αγάπη ως μια υποταγή. Αυτά θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ασχημαίνουν τη ζωή κατά τη γνώμη της. 

  Η λύτρωση μπορεί να έρθει μέσα από μια γενναία και ειλικρινής πράξη που θα γίνει πραγματικότητα μέσα από έναν άνθρωπο χωρίς φόβο. Αυτή θεωρεί τον εαυτό της «λιγόψυχο» αλλά τελικά μόνο η ίδια θα μπορέσει να εγκαταλείψει μια τέτοια ζωή και να αυτοκτονήσει με ένα «όμορφο» τρόπο που να ανταποκρίνεται στο όράμα της περί ελευθερίας.

 Γιατί με την έννοια που δίνει η Έντα Γκάμπλερ στην ελευθερία, δεν μπορούσε παρά στη ζωή της να είναι αιχμάλωτη.

                                   Ε.Ν.  

H ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η τέχνη